راههای پیشگیری و مبارزه با لوک آمریکایی

بیماری لوک آمریکایی زنبورعسل در اثر آلودگی نوزادان زنبور عسل با باکتری اسپوردار پنی باسیلوس لاروا (Paenibacillus larvae) ایجاد می گردد.

این باکتری با تولید اسپور در مقابل شرایط نامساعد بسیار مقاوم بوده و سالیان سال در محیط زنبورستان و روی وسایل زنبورداری بصورت بیماریزا باقی مانده و در صورت آلودگی نوزادان زنبورعسل و فراهم شدن شرایط رشد‘ بیماری مذکور را ایجاد می نماید. برای درمان این بیماری از آنتی بیوتیکهای وسیع الطیف از جمله اکسی تتراسایکلین استفاده می شود که با توجه به عدم تأثیر آن روی اسپور باکتری بیماری بطور کامل از بین نمی رود و درمان دارویی آن چندان موفقیت آمیز نیست.

برای کنترل و مبارزه با این بیماری از روشهای مختلفی استفاده می شود که در ادامه به تعدادی از آنها که تا حدودی در زنبورداریهای ایران هم قابل انجام است اشاره می گردد که با توجه به شرایط و امکانات زنبوردار می توان از یکی از آنها یا ترکیبی از چند روش استفاده نمود.

۱- مهمترین و مؤثرترین روش کنترل بیماری لوک آمریکایی زنبورعسل از بین بردن کل کندو (با جمعیت) است

با این روش باکتریهای موجود در نوزادان مبتلاء و سایر محتویات داخل کندوها از بین رفته و مسیر بیماریزایی باکتری و گسترش بیماری بطور کامل از بین خواهد رفت. روش انجام این کار به این شکل است که در یک روز بعد از غروب آفتاب یا صبح زود که تمام زنبورهای کلنی در داخل کندو هستند درب کندو را بسته و با استفاده از یک ماده بیهوش کننده تمام زنبوران بالغ را بیهوش کرده و کندو را به محلی دورتر از زنبورستان انتقال داده و در داخل یک گودال آنرا آتش زده و بعد از سوختن کل کندو خاکسترهای آنرا زیر خاک دفن نمایید. در صورت جبران خسارات وارده به زنبوردار از سوی دولت یا شرکتهای بیمه این روش مؤثرترین و ساده ترین روش کنترل بیماری لوک آمریکایی در یک زنبورستان و بالتبع در یک منطقه است.

۲- در صورتیکه روش فوق امکان پذیر نبوده یا زنبوردار تمایلی به انجام نداشته باشد می توان از روش خانه تکانی استفاده نمود.

در این روش تنها زنبوران کارگر و ملکه کندوها باقی خواهند ماند و کل کندو با محتویات داخل آن از بین برده می شود. این روش به این شکل انجام می گیرد که کندوهای آلوده را به مکان دیگری منتقل کرده (در زمانی که کل زنبورها در داخل کندو باشند) و یک کندوی سالم ضد عفونی شده را آماده کرده و کل زنبوران بالغ کندوی آلوده را در آن ریخته و درب کندو را کاملاً بسته و آنرا به مکان خنک و تاریکی مثل زیر زمین ساختمان انتقال داده و به مدت ۲۴ ساعت به زنبورها هیچ نوع ماده غذایی داده نخواهد شد تا در این مدت کل غذای داخل روده آنها مصرف گردد.

بعد از آن به مدت ۲ روز زنبورها را با شربت شکر ۱ و ۱ تغذیه کرده و سپس دریچه کندو را باز کرده تا زنبورها برای دفع مدفوع به خارج از آن پرواز کنند. با این کار تمام باکتریهای موجود در داخل روده زنبوران بالغ به خارج از کندو منتقل خواهد شد. بعد از این مدت زنبورها را به داخل یک کندوی سالم ضد عفونی شده منتقل کرده و چند قاب دارای برگه موم عاج دار در اختیار آنها قرار داده تا شروع به موم بافی و آغاز زندگی دیگری بنمایند. این روش گرچه وقت گیر است اما از نتیجه مناسبی برخوردار است.

البته ایرادی که به این روش وارد می شود این است که باکتریهای موجود در مدفوع زنبوران بالغ باعث اشاعه بیماری به مناطق دیگر می شود که لازم به ذکر است بیماری از این طریق گسترش چندانی پیدا نمی کند.

۳- در صورت عدم استفاده از روشهای فوق می توان از روش توأم درمان دارویی و ضد عفونی کندوها استفاده نمود که با توجه به شرایط زنبورداری ایران از این روش بیشتر استفاده می شود.روش استفاده به این شکل است که ابتدا به مدت لازم کندو را با استفاده از یک نوع آنتی بیوتیک( با تجویز دامپزشک) مورد درمان قرار داده و بعد از آن قابهای حاوی لارو و شفیره و عسل و گرده و زنبوران بالغ را به کندوی سالم ضد عفونی شده دیگری منتقل کرده و کندوی قبلی را با استفاده از شعله آتش ضد عفونی نموده بگونه ای که سطح داخلی کندو به حالت نیم سوز و قهوه ای رنگ در آید.

با این روش با استفاده از آنتی بیوتیک فرم رویشی باکتری و با ضد عفونی کندوها اسپورهای باکتری موجود در داخل آنها را از بین برده و تا حدودی جلو چرخه مجدد بیماری گرفته می شود. ولی جهت از بین بردن باقیمانده باکتریها باید روش درمانی را چند بار تکرار کرد.

نکات مورد رعایت در صورت مواجهه با بیماری لوک آمریکایی زنبورعسل

• در صورت امکان کندوی بیمار را از محوطه زنبورستان دور کنید.
• وسایل مورد استفاده در بازدید از کندوهای آلوده را بعد از اتمام بازدید با استفاده از شعله آتش ضد عفونی نمایید. البته بهتر است برای بازدید کندوهای آلوده از وسایل کار مجزایی استفاده کنید.
• از تغذیه کندوهای سالم با عسل کندوهای آلوده جداً خودداری نمایید.
• از موم و قاب و شفیره کندوهای آلوده به هیچ وجه استفاده ننمایید.
• در صورتیکه از کندوهای خالی جمعیتهای آلوده استفاده می نمایید حتماً آنها را قبل از استفاده با استفاده از شعله آتش ضد عفونی نمایید.
• از مصرف خودسرانه و بی رویه انواع آنتی بیوتیکها بدون مشورت و راهنمایی دامپزشک یا کارشناس بهداشتی زنبور عسل جداً خودداری نمایید.
• در زمان شهد آوری کلنی ها و فصل تولید عسل از مصرف هرنوع دارویی در کندوها خودداری نمایید. در صورت استفاده از دارو، عسل تولیدی کندوها را به مصرف انسان نرسانید.
• از ادغام کندوهای آلوده با کندوهای سالم جداً خودداری نمایید. چرا که با این کار به اشاعه و تداوم بیماری در زنبورستان کمک نموده اید.
• دوره دارویی کندوها را حتماً کامل کرده و از مصرف دارو به صورت ناقص خودداری کنید.
• به هیچوجه از زنبورستانهای آلوده و غیر مطمئن وسایل و ملزومات زنبورداری خریداری ننمایید. در صورت خرید یا امانت حتماً آنها را ضد عفونی نمایید.
• همواره از یک دامپزشک یا یک کارشناس بهداشتی زنبورعسل برای مشورت یا راهنماییهای لازم استفاده نمایید و از مصرف بی رویه و خودسرانه دارو در زنبورستان خودداری نمایید.
• هر از چند گاهی نمونه هایی از زنبوربالغ، لارو و شفیره و عسل کندوها را برای آزمایش وضعیت بیماری لوک آمریکایی زنبورستانتان به آزمایشگاههای معتبر ارسال و نتیجه را دریافت نمایید.
• در نهایت با توجه به عدم از بین رفتن عامل بیماری لوک آمریکایی به مدت زیاد، در صورت عدم رعایت اصول بهداشت کندوها و موارد فوق الذکر منتظر شیوع مجدد بیماری در زنبورستان آلوده خود باشید.