عامل بیماری لارو گچی

قارچی از خانواده آسکوسفاراسه Ascosepharaceae و جنس آسکوسفارا Ascosephaera  به نام آسکوسفارا آپیس  Ascosephaera Apis عامل بیماری نوزادان گچی می‌باشد.

در ونزوئلا بیماری توسط آرفوسفارا کرانی Arrhenosepheara Cranei  ایجاد می‌شود که عضوی از خانواده آسکوسفراسه می‌‌باشد.

این قارچ یک ارگانیسم هتروتال است و کیست‌های ویژه اسپورهای خود را هنگامی که تال‌های مثبت و منفی ترکیب می‌شوند، تشکیل داده و توسعه می‌دهند. اندازه اسپورهای منفرد داخل آن ۳-۴ * ۲- ۱/۴ میکرون می‌باشد. اسپورهای آسکوسفارا آپیس کاملا مقاومند و تا ۱۵ سال قدرت بیماریزائی خود را در خاک حفظ می‌کنند.

بیماریزائی:

این بیماری بیشتر در شرایط آب‌و‌هوایی سرد و مرطوب شیوع دارد. بدین لحاظ بیشتر در فصول بهار و اوایل تابستان به ویژه هنگامی که باران زیاد بوده و کندوها در مناطق مرطوب داشته باشند در زنبورستان‌ها شایع می‌شود. لاروهای زنبوران کارگر، نر و ملکه همگی به بیماری مستعد هستند.

ابتلا به بیماری در فصل کمبود لارو نیز دیده می‌شود اما اکثرا در اوخار بهار یعنی زمانی که لاروهای کندو به شدت افزایش می‌یابد، شایع می‌شود. این بیماری معمولا در تابستان که حرارت بیشتر می‎شود، کاهش یافته و یا برطرف می‌شود.

لاروهای عفونی بیشتر در لبه بیرونی شان‌های کندو دیده می‌شوند یعنی در جایی که پرستاران کمتری برای نگهداری و حفظ دمای مناسب مورد نیاز لاروها وجود دارد. لاروها در سلول‌های سر پوشیده و سر باز آلوده می‌شوند. شفیره‌های جوان یا لاروهای تازه تفریخ شده بیشتر مستعد بیماری هستند. زنبوران، اغلب سرپوش سلول مبتلا را سوراخ کرده و آن را بر می‌دارند.

اسپورهای قارچ که توسط غذا وارد روده خلفی لارو می‌شود، جوانه می‌زند و تا پوشیده شدن سر سلول رشد میسلیال محدود و تقریبا متوقفی دارد. تا این مرحله، لارو ۶ تا ۷ روز سن دارد.

رشته‎های میسلیال به دیواره روده نفوذ می‌کنند و با رشد خود تمام بدن لارو را در عرض ۳-۲ روز فرا می‌گیرد.

انتقال عامل بیماری:

لاروهای آلوده، میلیون‌ها اسپور تولید می‌کنند که فضای کندو را پر می‌کند. بدین سبب زنبوران بالغ اعم از ملکه یا کارگران نیز آلوده می‌شوند و ان را به راحتی به زنبور دیگر و کلنی دیگر منتقل می‌کنند. برجسته‌ترین فاز آلودگی کندو همین نقطه است که سبب می‌شود کندو حداقل تا ۳ سال آلوده بماند.

اسپورهای مقاوم که حداقل ۱۵ سال در خاک زنده می‌‌مانند، می‌توانند از طربق تجهیزات آلوده و خصوصا شان نوزادان به زنجیره غذایی زنبور راه پیدا کنند و از طریق غذای نوزادان به لارو منتقل شوند.

آلودگی سطح بدن لارو از طریق اسپورهای چسبیده به شان یا دیواره سلول نیز احتمال دارد. انتقال الودگی از طریق گرده و عسل نیز گزارش شده است. بدین سبب تغریه کندو با گرده جمع‌آوری شده از کلنی الوده می‌تواند آلودگی را ایجاد کند.

اسپورهای قارچ می‌توانند به هنگام رد‌وبدل کردن غذا، از زنبوری به زنبور دیگر منتقل شوند و ملکه نیز می‌توان در این میان سهیم باشد. ورود زنبور از کلنی‌های آلوده و تعویض قطعات و شان‌های آلوده بین کلنی‌های سالم و آلوده، در انتقال اسپور عامل بیماری نقش دارد.

اسپور قارچ می‌تواند همراه با غذا وارد بدن لارو شده یا از طریق سطح بدن به اسپورهای چسبیده به شان و دیواره سلول آلوده شوند. لاروهای زنبور عسل اگر در ۴-۳ روزگی، اسپورهای آسکوسفارا آپیس را ببلعند، دو روز بعد هنگامی که درپوش سلول برای شروع مرحله شفیرگی بسته می‌شوند دچار ارز شده و به حاشیه سلول متمایل می‌شوند بعد از چندی، در روده میانی لارو جوانه زده، تشکیل میسلیوم می‌دهد و میسلیوم قارچ در مرحله شفیرگی، انتهای بدن شفیره را شکافته و بیرون می‌آید.

بعضی نژادهای زنبور و همچنین لاین‌هایInbred  نسبت به بیماری، حساسیت ویژه‎ای دارند. وقتی تهویه کلنی نامطلوب باشد، محل تجمع مناسبی برای اسپور آسکوسفارا آپیس فراهم می‌آید. سپس همزمان با گسترش فعالیت در کلنی و ازدیاد نوزادان، لاروها نیز آلوده می‌شوند. آلودگی قارچی زنبوران در کلنی‌هایی ظاهر می‌شود که رطوبت آنها بیش از حد معمول است، دچار کمبود ‌غذایی هستند و منطقه آنها از نظر آب‌وهوا آلوده و اسیدی است.

مدیریت نامناسی یا استفاده از کندوهای باز یا بدون قاب‌های متحرک، می‌تواند در بروز بیماری موثر باشد. افزودن مستمر یا طولانی مدت انتی بیوتیک‌ها در شربت زنبوران، امکان رشد قارچ را در کلنی مطلوب می‌کند.

کلنی‌های ضعیف از نظر جمعیت، تغذیه و وجود بیماری‌های دیگر یا کلنی‌هایی که دچار استرس طولانی مدت هستند، بیشتر دچار این بیماری می‌شوند. بیماری‌های لوک آمریکایی، لوک اروپایی، نوزما، سپتی سمی، بیماری کیسه‌ای نوزادان و بیماری‌های ریکتزیائی با افزایش بروز بیماری نوزادان گچی در ارتباط مستقیم هستند.

غذاهای آبکی یا عسل که رطوبت آن زیاد است و نیز عوامل ژنتیکی در بروز یا گسترش عفونت نقش دارند. حشرات دیگر به خصوص زنبوران وحشی در گسترش بیماری نقش دارند. این امر ممکن است به علت جستجوی غذا در منطقه‌ای یکسان و از محصولات مشابهی باشد که قبلا زنبور آلوده از آنها گرده یا شهد، جمع‌آوری کرده است.