پایگاه تخصصی زنبور عسل ایران زنبور.نت
انتقال بیماری به وسیله آب و مدفوع زنبورهای بیمار و یا غذاهای آلوده به اسپور نوزما و همچنین به وسیله زنبورهای نر که مجازند به تمام کندوها آزادانه رفت و آمد کنند، انجام میگیرد. جمعیت های ضعیف و کم زنبور، زود و به راحتی به این بیماری مبتلا میشوند.
لارو زنبورها هرگز به این بیماری مبتلا نمیشود و بیماری زمانی میتواند اتفاق بیافتد که زنبورها بالغ و کامل شوند.
بیماریزایی:
اسپور نوزما آپیس بوسیله ماده غذایی آلوده، وارد دستگاه گوارش زنبوران شده بلافاصله در معده از حالت اسپور خارج شده، جوانه زده و شروع به تکثیر مینمایند و منحصرا در سلول های جدار معده و روده میانی، با سوراخ کردن غشای سلولی آن جایگزین میشوند. بدین صورت که اسپور نوزما آپیس بعد از تماس با سلول میزبان (سلولهای پوششی روده زنبور عسل) بوسیله ایجاد عضوی بنام لوله قطبی یا تاژک قطبی و عبور آن از غشاء سلول میزبان، محتوای خود) اسپوروپلاسم) را به داخل سلول میزبان تزریق مینماید. تمام اینکار در عرض ۲ ثانیه انجام میشود.
لوله قطبی تحت تأثیر فاکتورهای گوارشی، فشار اسمزی و وضعیت فیزیکی- شیمیایی شیره های گوارشی آزاد میشود. این رشته با تماس با غشاء سلول پوششی روده آن را سوراخ میکند. احتمال دارد سوراخ نمودن غشاء روده و غشاء سلولی با ترشح آنزیم توسط انگل صورت گیرد. جسم آمیبی در طول تاژک قطبی با پای کاذب حرکت نموده و وارد سلول هدف میشود. انگل که در این مرحله پلانونت نامیده میشود به مرونت تبدیل میشود. در این مرحله هسته کاملا مشخص و برای سلول آزار دهنده است.
مرونت ها تکثیر شده، دارای هسته هایی به شکل زنجیره یا دانههای تسبیح میشوند. این مرونت ها داخل یا خارج سلول هستند و پس از تقسیم، تبدیل به اسپور میشوند. با ورود اسپوروپلاسم به سلول، اسپور شروع به تقسیم می نماید. با خاتمه یافتن تقسیم و انباشته شدن سلول از اسپور، اسپورها از سلول بیرون ریخته ، به سلولهای دیگر حمله میکنند. گاهی در نوزمای زنبور عسل، تعداد اسپورها به بیش پانصد میلیون میرسد.
در داخل سلولها، اسپورها با ممانعت از سنتز RNA میزبان، تکثیر شده و تکامل مییابد و در عرض ۷-۵ روز مجددا به شکل اسپور، سلول میزبان را پر میکنند. بعد از ترکیدن سلول میزبان، اسپورها از روده زنبور به همراه مدفوع آن دفع میشوند و به وسیله آبوغذا وارد دستگاه گوارش زنبوران دیگر میشوند.
در شرایط طبیعی که فعل و انفعالات بدن زنبور بخوبی انجام میشود به محض ایجاد تاژک قطبی توسط اسپور ، بوسیله آنزیم های گوارشی موجود در روده زنبور عسل، تاژک قطبی، هضم میشود. لذا در شرایط طبیعی نوزما نمی تواندتاثیر چندانی در سلامت زنبور داشته باشد.
در زنبوران مبتلا، اسپورها به همراه مدفوع دفع میشوند. اسپورها ماهها در مدفوع خشک شده زنده باقی میمانند. نزدیک به آخر زمستان شانها اغلب با مدفوع کارگران آلوده آغشته میشوند. سایر کارگران، نیز با تمیز کردن شانها، آلوده میشوند.
بیماریزایی نوزما آپیس توسط مرونت ها انجام میشود. مرونتها باعث تخریب سلولهای مخصوص جذب مواد غذایی و سلول های ترشح کننده آنزیم های گوارشی میشوند. صدمه به دستگاه گوارش موجب اختلال در جذب آب و مواد غذایی، هضم مواد و در نتیجه موجب اسهال میشود. زنبوران آلوده ضعیف شده قدرت پرواز را از دست داده، توانایی تامین غذا برای نوزادان را ندارند، عمر آنها کاهش مییابد و این وضعیت منجر به ایجاد اختلال در رشد کلنی میشود.
بیشتر زنبورانِ کارگرِ صحرا رو مبتلا میشوند، اگر ملکه مبتلا شود زنبوران او را رها کرده از قدرت تخم گذاری و طول عمر او کاسته خواهد شد و منجر به از بین رفتن کندو میشود. زنبوران کارگر آلوده، ممکن است مجبور به دفع، در داخل کندو شوند. این مدفوع مملو از اسپور میباشد.
با پیشرفت بیماری سلولهای آلوده باد کرده که با حرکات پریستالتیک روده سلول میترکند. جای خالی سلولهای آسیب دیده در سلول های پوششی ظاهر میگردد. چون بازسازی سلول ها نمیتواند سلولهای منهدم شده را به حد کافی جبران کند. تخریب غشاء روده و سلولهای روده بزرگ گاهی حادث میشود. آسیب لولههای مالپیگی به ندرت رخ میدهد.
در کنار اختلالات مشهود در روده میانی که مانع جذب مواد غذایی میشود، نوزما در گوارش و جذب پروتئین ها اختلال ایجاد میکند که منجر به کاهش پروتئینهای همولنف میشود. این اختلال روی فعالیت غدد اثر میگذارد. از جمله:
- رشد غدد ترشح کننده موم محدود میشود.
- تخمدانهای ملکه کوچک (آتروفی) میشود.
