تنظیم حرارت کلنی

این رفتار عبارت است از در جا بال زدن کارگران که به آن رفتار تهویه (fanning) می‌گویند‌. آوردن آب به داخل کندو و جریان دادن به هوای ورودی از دریچه سوراخ پرواز نیز از دیگر رفتارهای تنظیم حرارت است. رطوبت کندو معمولاً بین ۴۰ تا ۵۰ درصد متغیر می‌باشد‌.

یکی از خصوصیات زنبور عسل که او را قادر می‌سازد تا در مقابل شرایط نامساعد اقلیمی و آب و هوایی مقاومت کند، قدرت تنظیم حرارت در داخل کندو می‌باشد. این حشره قادر است علی رغم شرایط نامساعد حرارتی و در دسترس نبودن مواد غذایی در خارج از کندو، به حیات خود ادامه دهد. از این لحاظ زنبور عسل به پرندگان و پستانداران بیشتر شباهت دارد تا به سایر حشرات.

درجه حرارت در منطقه پرورش نوزادان بین ۳۳ تا ۳۵ درجه سانتیگراد ثابت نگه داشته می‌شود. به همین لحاظ است که نشو و نمای لاروها در فاصله زمانی قابل تخمین صورت می‌گیرد. در تابستان گرمای داخلی کندو به وسیله تبخیر آب و بال زدن کارگران نقصان پیدا می‌کند. وقتی حرارت محیط اطراف به ۱۴ درجه سانتیگراد سقوط می‌کند، زنبورها تشکیل خوشه می‌دهند. در این حالت با هضم کردن عسل و ارتعاش ماهیچه‌های سینه تولید حرارت می‌کنند.

زنبوران کارگر در یک زمان هم به عنوان ژنراتور و هم به عنوان لایه جلوگیری کننده از خروج حرارت عمل می‌کنند. در حالی که یک کلنی می‌تواند علی رغم شرایط نامساعد طبیعی زنده بماند، افراد کلنی در مقابل این تغییرات به تنهایی بی پناه هستند و با حرارت ۱۰ درجه سانتیگراد در داخل بدن، قدرت پرواز خود را از دست می‌دهند. در حرارت ۵ درجه قدرت حرکت از آنها سلب می شود و در حرارت ۱/۹ درجه سانتیگراد زیر صفر بدنشان منجمد می‌شود. در یک خوشه بدون نوزاد، در زمستان درجه حرارت بین ۲۰ تا ۳۶ درجه تغییر می‌کند. دمای عادی در داخل خوشه در حدود ۲۹ درجه سانتیگراد می‌باشد.

فعالیت‌های تنظیم دما برای زنبور عسل به صورت زیر می‌باشد:

به محض اینکه درجه حرارت در اطراف توده خوشه مانند، در داخل کلنی نقصان پیدا می‌کند، زنبورانی که در پوسته خارجی این توده قرار دارند، بال‌های خود را تا حدودی می‌گشایند و مانع تشعشع حرارت به خارج می‌گردند. در عین حال با حرکات سریع سینه خود به تولید حرارت می‌پردازند. وقتی درجه حرارت بیشتر سقوط کند، این زنبورها سر و سینه خود را در داخل توده فرو می‌برند و شکم خود را به سمت خارج نگاه می‌دارند. اگر در این حالت کسی گوش خود را روی قسمت بالای کندو قرار دهد شاید بتواند صدای بم و مداوم وزوز زنبوران را بشنود. این نشانه آن است که تا عسل در کندو باقی است شرایط خوب است.

رطوبتی که در اثر هضم عسل ایجاد می‌شود از خوشه خارج شده، به صورت ذرات یخ سطح داخلی دیواره‌های کندو را فرا می‌گیرد. وقتی درجه حرارت کمی بالا می‌رود این ذرات یخ ذوب می‌شود و مورد استفاده زنبوران قرار می‌گیرد.

توده خوشه مانند زنبوران عسل در حرارت ملایم به سمت بالا گرایش دارند و با رسیدن بهار به قسمت بالای قاب‌ها می‌رسند. زنبورانی که از خوشه جدا می‌شوند، یا فرو می‌افتند و یا می‌میرند و در کف کندو جمع می‌شوند.