حس گرما سنجی در زنبور عسل

قدرت سنجش گرما در زنبور عسل بسیار قوی و دقیق کار می کند. اگر آن را با قدرت گرما سنجی انسان مقایسه نماییم باید معتقد شویم که این حس در انسان ضعیف و ناقص است.

در حالی که بدن ما قادر به درک و تشخیص پایین و بالا رفتن ۲ درجه سانتی گراد در طبیعت نیست و نمی تواند آن را حس کند، زنبور عسل می تواند تغییرات  ۰/۲درجه سانتی گراد گرما را دقیقا تشخیص دهد.

زنبور مثل همه حشرات جزء حیوانات خون سرد بوده و در مقابل تغییرات جوی بی دفاع است و نمی تواند بدنش را با وضع گرما یا سرمای ایجاد شده در محیط تطابق دهد. به همین دلیل اگر هنگام سرد شدن ناگهانی هوا نتواند خود را به کندویش برساند تلف خواهد شد.

گو اینکه وی قادر است گرما را به کمک حس سنجش دقیقا اندازه بگیرد ولی این اندازه گیری هرگز به کار تنظیم گرمای بدن خودش نمی خورد و فقط برای آن است که گرمای داخل کندو و بویژه گرمای مورد نیاز نوزادش را که بین  ۳۴/۵تا ۳۵/۵  درجه سانتی گراد است تنظیم نماید تا به آنها آسیبی نرسد. پایین آمدن گرما از مقدار فوق باعث طویل تر شدن دوره رشد نوزادان گشته و پس از پایان دوره رشد زنبورها اغلب با شکل های غیر طبیعی و یا ناقص به دنیا می آیند. بالا رفتن حرارت داخلی کندو باعث مرگ فوری لاروها و نوزادان می گردد.

هرگاه هوای داخل کندو سرد شود زنبورها نخست مقداری عسل می خوردند و آنگاه کنار همدیگر تنگ پهلو به پهلو چسبیده و روی لاروها جمع می شوند، سپس با لرزاندن عضلاتشان هر زنبور مقدار کمی گرما تولید می نماید که البته گرمای تولید شده به وسیله همه زنبورهای یک کندو نسبتا زیاد و کافی برای ایجاد تعادل گرمایی در کندو و گرم نمودن لاروها و نوزادان خواهد بود.

هرگاه برعکس حالت قبل، هوای داخلی کندو گرم تر از ۳۵/۵درجه باشد، زنبورها روی قاب ها ایستاده و با حرکت دادن سریع بال هایشان مثل بادبزن، هوای داخلی را به جریان انداخته و آن را به خارج از کندو می فرستند تا هوای خنک تر بیرون به داخل کندو بیاید و محیط داخلی آن را تا مقدار مطلوب یعنی حدود ۳۵ درجه سانتی گراد پایین آورد. اگر این کار هم برای پایین آوردن گرمای داخلی کندو کافی نبود، عده ای به خارج از کندو پرواز نموده مقداری آب با خود به داخل کندویشان حمل می کنند و با پاشیدن یا پف کردن آب با فشار زیاد به صورت ذرات خیلی ریز در داخل کندو و در عین حال پر زدن، مثل کولرهای آبی، گرمای داخلی کندو را پایین می آورند.

بدین طریق ملاحظه می گردد که این موجودات کوچک و اجتماعی قادرند مثل یک ترموستات الکتریکی عمل نمایند. یعنی به محض این که گرمای داخلی کندو از ۳۴/۵درجه پایین تر رفت و یا از ۳۵/۵ درجه تجاوز نمود، خود به خود به کار افتاده و آنرا به حد مطلوب که همان ۳۴/۵ تا ۳۵/۵ درجه باشد عودت داده و در تمام بهار و تابستان و قسمتی از پاییز در همان حدود ثابت نگهدارند.

مرکز اصلی حس گرما سنجی زنبورها سلول های ویژه ای هستند که در شاخک هایشان می باشند و به وسیله تعدادی عصب با مغز در ارتباطند و بدین وسیله مغز دائما از مقدار و وضع گرما در داخل کندو و مخصوصا در نزدیکی های لاروها و نوزادان آگاه گشته و در صورت لزوم دستورهای لازمه برای ثابت نگه داشتن آن را صادر می کند. شاخک ها اهمیت فوق العاده ای در زندگی این موجود دارند, چه مرکز حس های گرما سنجی، لامسه و بویایی زنبور عسل می باشند