رفتار شناسی

چون زنبورعسل در شرایط طبیعی در داخل حفره ها، سوراخ ها و پناهگاه های تاریک لانه درست می کند، بیشتر فعالیت های این حشره بریا انسان ناشناخته باقی مانده بود.

خوشبختانه با ابداع کندوی شیشه ای را مطالعه رفتاری این حشره برای محققین هموار  گشت و بسیاری از سوالات که مطرح بود پاسخ دهند. رفتارهای از نظیر رفتارهای زیر:

۱ – رفتار غارت (Robbing)

معمولاً این رفتار در فصل کاهش جریان شهد( اواخر تابستان) یا بعد از برداشت محصول رخ می دهد. اگر در زنبورستان کندوهای زنبور عسل با قدرت های متفاوت وجود داشته باشند ، کندوی قوی به غارت کندوی ضعیف تحریک می شود؛ این رفتار در انتقال بیماری ها بسیارمؤثر است

۲ – رفتار تهویه (Fanning)

این رفتار در دو حالت انجام می شود :

• برای تنظیم درجه حرارت
• برای پخش فرومون که مهم ترین آن « فرومون نازانف» است

 ۳ – رفتار دفاع (Patrolling)

دفاع زنبور عمدتاً برای محافظت از کلنی است. این رفتار حتی در زنبورهای تنها که زندگی اجتماعی ندارند نیز دیده می شود. تعداد زنبورهایی که از کلنی دفاع می کنند درهر فصل متغیّراست و با جریان شهد رابطه ای مستقیم دارد. هر چه جریان شهد بیشترباشد زنبور بیشتر به آن سرگرم می شود و رفتار تهاجمی کمتری خواهد داشت. زنبورعسل حداکثر تا فاصله  ۱۴۰متر از کندو ،از خود رفتار دفاعی نشان می دهد .

در حالت دفاعی ، ماده ای به نام «ایزوفنیل استات» نقش دارد. وقتی این ماده از نیش و ضمائم آن خارج شود در محیط پخش می شود. سایر کارگرها را تحریک می کند که نیش بزنند. حوزه  تأثیراین ماده در فاصله ی یک تا ده متری اطراف کلنی است.

۴ – رفتار ترشح موم

 این رفتار برای ساختن شان های کلنی است. به منظور مدیریت و جهت دادن به این رفتار زنبور عسل در موقع مناسب به کلنی پایه مومی می دهند. به موقع دادن پایه مومی به کلنی از وحشی بافی قاب ها جلوگیری می کند ودر بازدهی زنبورداری تأثیر مثبت دارد. هر کلنی قوی معمولاً سالانه تا ۴۰۰ گرم موم تولید می کند

فرومون ها :

مواد شیمیایی هستند که غدد آنها را تولید می کنند و به بیرون ازبدن حیوان ترشح می شوند . این فرومون ها وقتی به حیوانات دیگراز همان گونه می رسند پیامی را انتقال می دهند. این پیام ها ممکن است از طریق هوا ، غذا و یا تماس با شاخک ها منتقل شوند . فرومون ها اگرچه به وسیله ی غدد ترشح می شوند اما هورمون نیستند .

هورمون ها در داخل بدن ترشح می شوند و اطلاعات را فقط در داخل بدن منتقل می کنند. زنبورهای عسـل نسبت به سایر حیوانـات، فـرومون های شناخته شده ی بیشتری تـولید می کنند. این فرومون ها معمولاً فقط از کربن، هیدروژن و اکسیژن تشکیل شده اند. ترکیب شیمیایی آنها نسبتاً ساده است. وزن مولکولی آنها پایین و بین ۸۰ تا ۳۰۰ می باشد .

اکثر فعالیت های زنبور عسل با فرومون ها هدایت می شود و زندگی اجتماعی زنبور عسل وابسته به آن است. فرومون ها را از نظر کاربرد به دو گروه داخل کندو و خارج کندو تقسیم می کنند. از مهم ترین فرومون هایی که در خارج کندو استفاده می شود می توان به جذب کننده های جنسی، فرومون های هشداردهنده، ترشح غدد نازانف و آنهایی که در جمع کردن زنبورهای بچه کندو به کار می روند اشاره نمود .

فرومون های اعلام خطر، برای دفاع از آشیانه، لاروها و ذخایرعسل و گرده در برابر دشمنان به کار می روند. این فرومون ها توسط دستگاه نیش و غدد آرواره ای تولید می شود. آنها باعث هوشیاری زنبورها، خبر کردن کلنی، علامت دادن به نشانه ی حمله  دشمن می شوند و زنبورها را تحریک می کنند تا نیش بزنند .

هنگامی که زنبورهای نگهبان سوراخ پرواز از وجود دشمن با خبر می شوند، شکم خود را بالا می برند و نیش را بیرون می آورند که گاهی اوقات قطره ای زهر از آن می چکد.

زنبورها در این حالت به منظور انتشار این فرومون ، شروع به بال زدن درجا می کنند. این امر باعث ایجاد وضعیت تهاجمی در سایر زنبورها می شود. درنتیجه زنبورها به هر چیزی در نزدیکی کندو مخصوصاً اگر سیاه و متحرک باشد و یا بوی پستانداران را بدهد حمله می کنند .