حس بویایی در زنبور عسل

هرگاه در باغی که در آن انواع گل ها وجود دارد به پرواز زنبورها توجه کنیم خواهیم دید که زنبوری که مشغول مکیدن شهد است فقط روی یک نوع  از گل ها می نشیند.

به انواع دیگر گل های همان باغ اصلا توجهی ندارد و وقتی که از روی گل بلند شد دوباره روی یکی دیگر از همان نوع گل یا شکوفه می نشیند.

 به طور مثال اگر در باغی شکوفه های گلابی و سیب و هلو و گیلاس وجود داشته باشد زنبوری که مشغول مکیدن و جمع آوری شهد از روی شکوفه های گیلاس باشد شکوفه های گلابی و سیب و هلو را نادیده گرفته و فقط از روی یک گل گیلاس بر روی گل گیلاس دیگر پرواز کرده و منحصرا شهد گل های گیلاس را می‌مکد.

نتیجه اش هم تلقیح شدن گل ها گیلاس و در آخر ازدیاد محصول گیلاس است. وی تا زمانی که آخرین گل گیلاس را تلقیح نکرده باشد کاری به کار سایر شکوفه ها ندارد. تنها زمانی پرواز برروی گل های دیگر مثل هلو را شروع می کند که آخرین گل گیلاس را بارور کرده باشد. اصلا شغل اصلی زنبور عسل بارور کردن گل هاست که در مقابل انجام این کار فورا مزدش را به صورت شهد از وی دریافت می دارد. این یک قاعده و قانون دو جانبه ای است که طبیعت به صورت وظیفه برای زنبور عسل معین نموده که زنبور گل ها را بارور می کند, گل ها هم شهد و گرده را که تنها غذای زنبور عسل است به وی می دهند تا بتواند از آن خورده و زنده بماند.

 رنگ های مختلف گل ها فقط به خاطر این نیست که طبیعت را برای ما آدمیان زیبا و قشنگ جلوه دهد بلکه برای جلب حشرات و بخصوص زنبور عسل هم است. همه گل های رنگی به خاطر آن بوجود آمده اند که به کمک رنگ هایشان حشرات را به سمت خود جذب نموده و بارور شده و تولید نسل نمایند. همان طور که میدانید قدرت بینایی زنبور عسل ضعیف است ولی حال باید بدانید که قدرت تشخیص رنگ هایش خوب بوده و اگر در جمع آوری شهد نقصی وجود داشته باشد حس بینایی رنگی و حس بویایی این نقص و کمبود را جبران می کنند.

وسیله بوییدن زنبور قادر به تشخیص انواع و اقسام گل ها و شهدشان از یکدیگر است. حس بویایی در زندگی زنبور عسل نقش بسیار مهمی را بازی می کند. از مدت ها پیش دانشمندان در جستجوی عضو یا محلی بودند که مرکز اصلی تشخیص بوها می توانست باشد. تنها همین اواخر – کارل فن فریش – توانست به کمک یک سلسله از آزمایش ها ثابت کند که مسئولیت بوییدن به عهده شاخک های زنبور عسل است. قسمت اصلی هر شاخک از هشت قطعه متصل به هم درست شده که در زیر میکروسکوپ در روی هر قطعه تعدادی برآمدگی و فرورفتگی دیده می شود. زیر هر برآمدگی و همچنین زیر هر فرورفتگی اعصابی وجود دارند که وظیفه آنها دریافت اثرات بو و انتقال آن به مغز به منظور تشخیص و ایجاد عکس العمل است.

بنابراین برآمدگی ها و فرورفتگی های شاخک ها دستگاه اصلی دریافت کننده بوها هستند که در این بین برآمدگی ها بوها را به طور زودگذر و خیلی سریع دریافت نموده و باعث آن می شوند که زنبور بتواند به سرعت در مقابل آن عکس العمل نشان دهد و حال آن که فرورفتگی ها بوها را کمی دیرتر دریافت می نمایند ولی در عوض مدت زیادی آنها را داخل خود نگه داشته و از وضع و نوع و مقدارش دقیقا آگاه شده و زنبور عسل را در جریان می گذارند.

بین فرورفتگی ها و برآمدگی ها  تعداد زیادی مو به چشم می خورد که آنها وظیفه دیگری به عهده دارند و وجودشان در بررسی و دریافت بوها موثر نیست. به کمک این موهای فراوان زنبور عسل اجسام مختلف را لمس می کند بنابراین موهای شاخک ها حس لامسه زنبورها می باشند.

امروزه از قدرت بویایی زنبور عسل باخبریم و حتی به خوبی می دانیم که قدرتش فقط اندکی قوی تر از قدرت بویایی انسان است. در نتیجه اعتقادات عامیانه که زنبور عسل قادر است بوی گل ها را از چند کیلو متری تشخیص داده و به سمتش پرواز کند صحیح نیست. ولی چیز دیگری که حتی تصورش برای ما انسان ها مشکل است این است که زنبور با دریافت بو از یک جسم شکلش را نیز تشخیص می دهد بدون اینکه آن را به چشم دیده باشد، یعنی زنبور عسل اجسام را سه بعدی یا پلاستیکی بو می کند.

البته درک این موضوع برای ما مشکل است چون چنین دستگاهی در بدن ما کار گذاشته نشده و چنین حسی در ما وجود ندارد در نتیجه ما با آن اصلا آشنایی نداریم. زنبور عسل علاوه بر بوهای خوب و دلپسند بوهای بد و متعفن را نیز تشخیص می دهد. به طور مثال هرگاه در محلی بدن حیوان مرده ای در حال گندیدگی بوده و بوی تعفن آن در فضا باشد از آن منطقه عبور نمی کند.

غده بویایی زنبور عسل که در پشت وی بین آخرین حلقه کتینی و حلقه ما قبل آخر وجود دارد, کارش تشخیص بوی جمعیت خودش است و به کمک آن فقط قادر است پس از پایان پرواز و هنگام بازگشت کندوی خود را بین سایر کندو های زنبورستان پس از پیدا کردن بو کرده و اشتباها به کندوی دیگری وارد نشود.

اینکه زنبور عسل بیشتر به کمک حس بویایی به سمت گل ها راهنمایی می شود یا به کمک حس بینایی دانشمندان این طور جواب داده اند که وی از دور به کمک حس بینایی و با دیدن رنگ گل ها به سمتش راهنمایی می شود و هنگامی که به نزدیکی گل ها رسید با استفاده از حس بویایی خود گل مورد نظرش را پیدا می کند.

برای امتیاز دهی به این مطلب، لطفا وارد شوید: برای ورود کلیک کنید